χαλίφης και χαλιφάτα

(από το αραβικό χαλίφα, που σημαίνει και διάδοχος και τοποτηρητής). Τίτλος του ηγεμόνα της μουσουλμανικής κοινότητας, που δόθηκε για πρώτη φορά στον διάδοχο του Μωάμεθ Αμπού Μπακρ (632 – 634) και στους 3 ηγεμόνες που τον διαδέχτηκαν: Όμαρ (634 – 644), Οθμάν (644 – 656) και Αλή (Άλη, 656 – 661). Χαλιφάτα, υπό τη στενή έννοια, υπήρξαν στην επόμενη περίοδο μόνο οι μοναρχίες των Ομμεϋαδών, με έδρα τη Δαμασκό (661 – 750) και των Αββασιδών, με έδρα τη Βαγδάτη (750 – 1258). Μετά την κατάληψη της Βαγδάτης από τους Τατάρους, ο θεσμός του χαλιφάτου μπορεί να θεωρηθεί ότι εξέλιπε, αν και από καιρό σε καιρό μερικοί Άραβες αρχηγοί έπαιρναν τον τίτλο αυτό. Οι δύο τελευταίοι υπήρξαν ο Αβδούλ Μετζίτ, που ανακηρύχθηκε χ., χωρίς όμως πολιτική εξουσία από την Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας το 1922 και εξέπεσε από το αξίωμά του το 1924, και ο Χουσαΐν, βασιλιάς της Χετζάζης, που αν και αυτοανακηρύχθηκε χ., από ελάχιστους αναγνωρίστηκε και ταυτόχρονα έχασε και τον θρόνο της Χετζάζης, που του τον αφαίρεσε ο Ιμπν Σαούντ, ιδρυτής του βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας.